In deze paragraaf vindt u een alfabetisch overzicht van de belangrijkste bestandsformaten
die u tegen kunt komen als u met 3D aan de slag gaat. Dit is
maar een kleine greep uit het enorme arsenaal aan bekende bestandsformaten.
Ik heb de extensie (de extensie is het achtervoegsel, bijvoorbeeld DXF)
van een aantal van deze bestandsformaten op alfabetische volgorde gezet en
voorzien van een beknopte omschrijving. Voordat ik u het overzicht presenteer, zal ik eerst wat meer vertellen over het
verschil tussen bitmap- en vectorbestanden.
Een bitmap is een afbeelding die is opgebouwd uit pixels. Het tegenovergestelde
van een bitmap is een vectorafbeelding. Bij dit laatste type bestaat
de afbeelding uit objecten waarvan de gegevens opgeslagen zijn als
coördinaten. Bijvoorbeeld de positie, lengte en richting van een lijn. Als
u met een 3D-programma aan de slag gaat, dan kunt u uw werk opslaan.
Dit gebeurt dan vaak in een speciaal formaat dat bij het betreffende 3Dprogrammma
hoort. Dit is dan een vectorafbeelding. Als u uw scène
rendert en u slaat het resultaat op, dan hebt u te maken met een bitmapafbeelding.
Deze afbeelding kunt u niet gebruiken om uw scène aan te passen, want daar hebt u weer de vectorafbeelding voor nodig. Sla dus
ook altijd uw scène op als vectorafbeelding, want anders kunt u achteraf
geen veranderingen meer maken.
Een aantal bitmapformaten en vectorformaten zijn min of meer standaard.
Dit soort formaten kunt u met de meeste programma’s inlezen
(importeren) en ook opslaan (exporteren). Een bekend en veelgebruikt
bitmapformaat is bijvoorbeeld TIF. Een veel voorkomend 3D-vectorbestand
is het DXF-formaat. Op deze manier kunt u bestanden tussen
verschillende programma’s uitwisselen. Er zijn ook conversieprogramma’s
beschikbaar waarmee u bestanden van het ene formaat kunt omzetten
in een ander formaat. Helaas is het niet mogelijk om een bitmapbestand om te zetten in een vectorbestand!
3D-gerelateerde bestandsformaten
3DM
Type: vector
Omschrijving: bestanden met de extensie 3DM horen bij het programma
Rhinoceros. Rhinoceros is een NURBS-modellingprogramma voor
Windows.
3DS
Type: vector
Omschrijving: Autodesk 3D Studio mesh file.
ALI
Type: vector
Omschrijving: Alice is een interactieve grafische programmeeromgeving
voor Windows 95/98/NT. Deze programmeeromgeving is speciaal bedoeld
om het gedrag van 3D-objecten te programmeren. Alice-bestanden
hebben de extensie ALI.
AVI
Type: video
Omschrijving: standaardvideoformaat onder Microsoft Windows. De afkorting
AVI staat voor Audio-Video Interleaved format. Er zijn diverse
vormen van compressie mogelijk bij dit formaat, waaronder: Autodesk
RLE, Cinepak, Intel Indeo Video, Microsoft RLE en Microsoft Video 1.
BMP
Type: bitmap
Omschrijving: de afkorting BMP staat voor bitmap. Dit type afbeelding
is eigenlijk de ‘huisafbeelding’ van Microsoft Windows en daar zult u
dan ook dit type afbeelding het meest tegenkomen. Per kleur kan tot
maximaal 24 bits aan informatie worden opgeslagen. Een kenmerk van
dit type afbeelding is dat het hoofdzakelijk onder Windows wordt gebruikt.
C4D
Type: vector
Omschrijving: deze bestanden horen bij het programma Cinema4D XL
van Maxon Computer GmbH.
CEL
Type: animatie
Omschrijving: hetzelfde als FLC (flic).
CLP
Type: bitmap
Omschrijving: als u een bestand tegenkomt met de extensie clp, dan kunt
u ervan uitgaan dat dit bestand is gemaakt door het klembord van Windows.
Wanneer u in Windows op de Print Screenknop drukt, wordt er
een afdruk gemaakt van hetgeen op dat moment op uw scherm staat.
Deze afdruk verschijnt in het klembord. U kunt de inhoud van het
klembord opvragen en ook wegschrijven. In het laatste geval krijgt u dus
een bestand met de extensie clp. Bestanden van dit formaat zijn behoorlijk
groot in omvang. Bij een afdruk van een scherm dat staat ingesteld
op 1024x 68 bij 16 miljoen kleuren, zal dit een bestand opleveren van
een kleine 4 Mb! De inhoud van het klembord is door de meeste programma's
in te lezen via de optie Plakken (Paste) in het menu Bewerken
(Edit-menu).
CM
Type: vector
Omschrijving: het 3D-modelleringsprogramma Calimax geeft bestanden
de extensie CM mee. De afkorting staat voor Calimax Modeller-file. Met
Calimax maakt u scènes voor de ray-tracer POV-Ray.
CO
Type: web-plug-in
Omschrijving: bestanden met de extensie CO horen bij de plug-in
Cult3D. Dankzij deze plug-in kunt u via een browser 3D-modellen van
dit formaat bekijken.
COB
Type: vector
Omschrijving: COB-bestanden horen bij het 3D-modelleringsprogramma
Caligari trueSpace.
DXF
Type: vector
Omschrijving: de extensie DXF staat voor Autodesk Drawing eXchange
Format. Dit formaat is min of meer een standaardvectorformaat in de
3D-wereld. De meeste 3D-programma’s kunnen opslaan (exporteren) in
dit formaat. Ook kunnen de meeste 3D-programma’s bestanden van dit
formaat inlezen (importeren).
E3D
Type: vector
Omschrijving: bestanden met de extensie E3D horen bij het programma
Extreme 3D van het bedrijf Macromedia.
EPS, EPSF of PS
Type: bitmap/vector
Omschrijving: om printers aan te sturen zijn er verschillende printtalen
ontwikkeld. Een van deze talen is PostScript dat is gemaakt door Adobe.
De afkorting EPS staat voor Encapsulated PostScript. Het voordeel van
PostScript is dat het veel wordt gebruikt in de DTP-wereld (onder meer
opmaak van kranten en tijdschriften) en dat daardoor de ondersteuning
heel breed is. Een van de unieke eigenschappen van EPS-bestanden is
dat het mogelijk is om zowel vectortekeningen als bitmapafbeeldingen
in een enkel bestand op te slaan. Deze eigenschap is vooral handig bij
bitmapafbeeldingen waar een tekst bij moet staan. De tekst wordt dan
als vectortekening over de bitmap gezet. De tekst kan dan worden afgedrukt
met de resolutie van de printer (meestal de hoogst mogelijke resolutie),
terwijl de bitmap op een lagere resolutie kan worden geprint.
Een andere eigenschap van EPS is de mogelijkheid om kleurscheidingen
te maken in bitmapafbeeldingen die zeer groot zijn (groter dan 80 Mb).
Deze scheiding heet in jargon Desktop Color Separation (DCS), waarbij
vijf bestanden worden gegenereerd (vier kleurscheidingsbestanden, en
een previewbestand om in te laden in het DTP-programma).
Een andere voordeel van EPS-bestanden is de mogelijkheid om informatie
over rasterstanden en rasterfrequenties in het bestand zelf op te slaan.
Een nadeel van het PostScript-formaat is dat niet alle printers ermee
overweg kunnen. Ook is het lastig om een PostScriptbestand te bekijken,
omdat niet zoveel programma’s dit formaat direct kunnen afbeelden.
FLC en FLI
Type: animatie
Omschrijving: als u dit type bestand tegenkomt, dan hebt u te maken
met animaties. Diverse programma’s van Autodesk kunnen deze animaties
maken, waaronder Autodesk Animator (Pro) en 3D Studio. Er zijn
twee varianten van dit type bekend: FLI (flic) en FLC, waarbij FLI-bestanden
werden gemaakt met de eerste versies van het programma
Animator van Autodesk. FLC-bestanden kunnen ook voorkomen als
celbestanden. Alle zojuist genoemde varianten kunnen met maximaal
256 kleuren (8 bits) werken.
GIF
Type: bitmap
Omschrijving: GIF staat voor Graphics Interchange Format. Dit formaat
is erg populair en met name voor Internet-doeleinden wordt dit bestandstype
veel toegepast. Een afbeelding van het type GIF kan maximaal
256 (8 bits) verschillende kleuren bevatten. Speciaal voor Internet
zijn er uitbreidingen gemaakt van dit type. Zo zijn er Animated GIFbestanden
die een simpele animatie kunnen bevatten. Ook zijn er GIFbestanden
met een transparante kleur en GIF’s die via een bepaalde manier,
tijdens het laden, getoond worden door een webbrowser (interlaced).
Dit type afbeelding wordt veel gebruikt voor het World Wide Web.
JPG of JPEG
Type: bitmap
Omschrijving: de afkorting JPEG staat voor Joint Photographic Experts
Group. Dit type bestand kan informatie bevatten over 16,7 miljoen kleuren.
JPEG wordt veel gebruikt dankzij de goede compressiemogelijkheden.
Door gegevens uit de afbeelding te verwijderen wordt er ruimte
bespaard. Bij lichte compressie is het verlies in kwaliteit vaak niet met
het blote oog te zien. Bij zwaardere compressie zal het kwaliteitsverlies
wel waarneembaar zijn. Evenals het GIF-formaat wordt dit type afbeelding
veel gebruikt voor het World Wide Web.
LWO
Type: vector
Omschrijving: bestanden met de extensie LWO horen bij het 3D-modelleringsprogramma
Lightwave 3D van de firma NewTek.
MDL
Type: vector
Omschrijving: het 3D-modelleringsprogramma Moray for Windows laat
sporen na in de vorm van bestanden met de extensie MDL. Met Moray
maakt u scènes voor de ray-tracer POV-Ray.
MPG of MPEG
Type: video
Omschrijving: de extensie MPG of MPEG hoort bij gecomprimeerde
filmpjes. MPEG staat voor Motion Picture Experts Group movie file
format. De belangrijkste eigenschap van MPEG is dat het vergaande
compressietechnieken toepast.
MOV of QT
Type: video
Omschrijving: bij de extensie MOV en QT hebben we te maken met
Apple QuickTime movie.Dit type video is de standaard voor video op Apple-computers, hoewel
het ook veel wordt gebruikt onder Windows. Het is te vergelijken met het AVI-formaat.
MTS, MTX of MTC
Type: web-plug-in
Omschrijving: als u een bestand met de extensie MTS, MTX, of MTC tegen het lijf
loopt, dan hebt u te maken met bestanden die horen bij de plug-in
MetaStream 3D. Dankzij deze plug-in kunt u via een browser 3D-modellen
van dit formaat bekijken.
NDO
Type: vector
Omschrijving: het 3D-modelleringsprogramma Nendo laat bestanden
met de extensie NDO achter.
PCX
Type: bitmap
Omschrijving: dit type bestand werd oorspronkelijk geproduceerd door
het programma PC-Paintbrush. Met een PCX-bestand kunnen maximaal 256 kleuren worden weergegeven.
PNG
Type: bitmap
Omschrijving: de extensie PNG staat voor Portable Network Graphics.
Dit type bestand is speciaal ontwikkeld voor het World Wide Web.
POV of INC
Type: vector
Omschrijving: de 3D ray-tracer Persistence of Vison werkt met bestanden
die de extensie POV, of INC hebben.
S3D
Type: vector
Omschrijving: wanneer u een bestand tegenkomt dat de extensie S3D
heeft, dan hebt u te maken met bestanden van het 3D-modelleringsprogramma
Simply 3D van de firma Micrografx.
TGW
Type: vector
Omschrijving: met het programma Terragen kunt u 3D-landschappen
maken. Als u een bestand opslaat met dit programma, dan krijgt het
automatisch de extensie TGW. De letters van deze extensie staan voor
Terragen World file.
TIF of TIFF
Type: bitmap
Omschrijving: het TIFF-formaat wordt veel gebruikt zowel bij de pc als
bij de Macintosh. De afkorting TIFF staat voor Tagget Image File Format.
Er kan compressie gebruikt worden, zonder dat er informatie verloren
gaat. In de praktijk blijkt echter dat gecomprimeerde TIFF-bestanden
niet altijd door elk programma geopend kunnen worden. Gebruikt u
TIFF-bestanden met een programma dat hier geen moeite mee heeft,
dan kunt u gerust compressie gebruiken. Als u TIFF-bestanden wilt gaan
inlezen met andere programma’s dan waarmee u het bestand hebt weggeschreven,
gebruik dan geen compressie.
VRT of SVR
Type: web-plug-in
Omschrijving: om een 3D-wereld op het World Wide Web mogelijk te
maken zijn diverse technieken bedacht. Een van de mogelijkheden is
Superscape Viscape. Bestanden met de extensie VRT, of SVR hebben met
dit programma te maken. Om deze bestanden te bekijken is een speciale
plug-in voor een webbrowser nodig.
WRL of WRZ of VRML
Type: web-plug-in
Omschrijving: om 3D-werelden op het World Wide Web mogelijk te maken
is de Virtual Reality Modeling Language (VRML) bedacht. VRMLbestanden
hebben de extensie WRL. Om deze bestanden te bekijken is
een speciale VRML-viewer nodig, of een plug-in voor een webbrowser.
