Werk zelf mee aan een encyclopedie
Wie herinnert zich niet die grote rij met boeken waar alle informatie uit de wereld in terug was te vinden. Deze indrukwekkende encyclopedie was de trots van menig familie en vaak was er lang voor gespaard voordat de hele serie compleet was. Dankzij de internet-encyclopedie Wikipedia kan die hele stapel boeken de deur uit.
Via het adres www.wikipedia.org komt u op de website van de online encyclopedie Wikipedia. Deze indrukwekkende encyclopedie is een uniek gemeenschapsproject met als doel in elke taal van de wereld een vrije encyclopedie op het web te creëren. U kunt de informatie uit Wikipedia vrij gebruiken en als u wilt kunt u zelf bijdragen leveren.
Het begin van WikiPedia
De geschiedenis van Wikipedia start bij de oprichting van Nupedia in maart 2000 door de Amerikaan Jimmy Wales. Het doel van Nupedia was om een vrije online encyclopedie te maken die zich kwalitatief kon meten met professionele commerciële encyclopedieën. De teksten van Nupidia vielen onder een speciale licentie, waardoor alle artikelen vrijelijk gebruikt mochten worden. Nupedia had één betaalde hoofdredacteur (Larry Sanger) in dienst. Experts met diploma’s in allerlei vakgebieden werden aangemoedigd om artikelen te schrijven voor Nupedia. Elk artikel werd verwerkt middels een peer-review. Hierdoor doorliep een artikel maar liefst zeven correctieslagen voordat het gepubliceerd mocht worden. Dit omvangrijke proces nam veel tijd in beslag. Men realiseerde zich dat dit anders moest: het review-proces moest simpeler en ook de eisen aan de schrijvers moesten minder streng worden. Hierdoor zou het voor iedereen veel makkelijker worden om een bijdrage te leveren. De software achter Nupidia was niet geschikt om dit logistiek mogelijk te maken en er was ook geen geld (meer) beschikbaar om de software te herschrijven.
Oprichter Jimmy Wales
Foto: Andrew Lih
License: Creative Commons Attribution ShareAlike 2.5
WikiWikiWeb
De oprichters van Nupedia ontdekte WikiWikiWeb, of afgekort WikiWiki, of nog korter: Wiki. Het woord WikiWiki is Hawaïaans en betekent “snelsnel”. Een Wiki is software waarmee meerdere mensen gezamenlijk webpagina’s kunnen bewerken. Er is geen autorisatie voor publicatie nodig, waardoor iedereen er “snel” mee kan werken. De deelnemers hebben alleen een webbrowser nodig om de pagina’s aan te kunnen passen. De mensen achter Nupedia gingen aan de slag met een speciale Wiki-versie (eerst UseModWiki en later MediaWiki). Dit systeem gaven ze de naam Wikipedia.
Het uitgangspunt van Wikipedia was om de aangeboden artikelen in een later stadium te kunnen verwerken in Nupedia. Op 15 januari 2001 zag Wikipedia.com (en later Wikipedia.org) het levenslicht. Eind januari waren er al 600 artikelen en 3900 in mei. Door het succes van Wikipedia zijn de artikelen nooit in Nupedia terechtgekomen. Nupedia stierf uiteindelijk in 2003 een stille dood. De 24 goedgekeurde artikelen die Nupedia gedurende zijn bestaan had voortgebracht, werden aan Wikipedia toegevoegd. In juni 2003 werd de Wikimedia Foundation Inc. officieel aangekondigd. Wikipedia valt onder deze non-profit organisatie die zijn inkomsten voornamelijk uit donaties en subsidies haalt.
Het succes van WikiPedia
Naarmate de media meer over Wikipedia schreef, begonnen ook steeds meer mensen bijdragen te leveren. Wikipedia is ondertussen in meer dan 200 talen en dialecten verschenen. De Engelstalige Wikipedia is qua omvang de grootste met ruim 772.892 artikelen (september 2005). Gemiddeld worden er per seconde 1.000 Wikipedia-pagina’s opgevraagd. Om al dat dataverkeer goed te kunnen verwerken draait Wikipedia op meer dan 100 servers die wereldwijd zijn verspreid over vier locaties.
Wikipediaservers in Florida
Wikipedia.nl
De Nederlandstalige Wikipedia (http://nl.wikipedia.org/wiki/) is gestart op 19 juni 2001. De omvang van de Nederlandse Wikipedia groeide snel en behoort nu tot een van de grotere Wikipedia’s. Op 08-04-2004 verscheen het vijfentwintigduizendste artikel. Een recente mijlpaal was het honderdduizendste artikel op 14 oktober 2005. Hiermee staat de Nederlandse Wikipedia qua omvang op de achtste plaats. Naast de Nederlandse Wikipedia is er ook een Friese Wikipedia (http://fy.wikipedia.org/) en een Limburgse Wikipedia (http://li.wikipedia.org/).
De Nederlandstalige Wikipedia
Problemen
Toch is het niet allemaal rozengeur en maneschijn. Vooral de laatste maanden ligt Wikipedia flink onder vuur. Sommige artikelen zijn van een slechte kwaliteit, of artikelen worden opzettelijk aangepast zodat ze verkeerde informatie bevatten. Nog vervelender wordt het als dezelfde tekst keer op keer wordt vervuild. Het tackelen van deze problemen is een grote uitdaging voor Wikipedia. Gelukkig worden vervuilde artikelen vaak snel herstelt door oplettende Wikipedianen. Ook zullen “vandalen” zich vaak alleen beperken tot populaire onderwerpen. Het vervuilen van een onbekend artikel is immers veel minder leuk, omdat het maar weinig mensen op zal vallen. Eind oktober 2005 laat oprichter Jimmy Wales in een interview (Reuters) weten dat er misschien een aanpassing in de Wiki-software komt. Door deze aanpassing zullen actieve pagina’s een vertraging krijgen voordat ze worden gepubliceerd. Hierdoor kunnen Wikipedia-leden deze veranderingen eerst bekijken voordat ze definitief worden. Sommige mensen hebben ook het idee geopperd om met “stabiele” versies van pagina’s te gaan werken. Deze pagina’s zouden dan de status “betrouwbaar” kunnen krijgen, zodat men daar altijd op terug kan vallen. Het is niet bekend of deze aanpassingen doorgevoerd gaan worden en of ze uiteindelijk het gewenste resultaat – het indammen van vandalisme – op zullen leveren.
Conclusie
Wikipedia is een unieke en zeer indrukwekkende encyclopedie die tot stand komt doordat heel veel mensen er belangeloos aan meewerken. De openheid is de kracht, maar tevens ook een zwak punt. Toch kan Wikipedia prima dienen als goede basis voor uw informatiezoektocht. Blijf echter wel kritisch en verifieer! Komt u onverhoopt toch een fout tegen, verbeter hem dan! Probeer dat maar eens met een “normale” encyclopedie!
Wikipedia in de praktijk
Als u de hoofdpagina van de Nederlandse Wikipedia (http://nl.wikipedia.org/) opvraagt ziet u in de linker kolom vaste elementen waarmee u door Wikipedia kunt navigeren. U kunt categorieën opvragen, maar ook een artikelindex, of een willekeurig artikel. U kunt altijd terugkeren naar de hoofdpagina met de link Hoofdpagina (onder de sectie navigatie). Onder de sectie informatie kunt u specifieke informatie over Wikipedia zelf opvragen. Via zoeken kunt u de artikelen doorzoeken. De sectie hulpmiddelen bevat diverse functies, afhankelijk van waar u zich bevindt in Wikipedia. Als er in een andere taal ook een artikel is verschenen over hetzelfde onderwerp, dan ziet u de sectie in andere talen een opsomming van talen staan. U kunt direct naar het artikel in die taal gaan door er op te klikken. In het rechtervlak worden de artikelen getoond.
De vaste navigatie-elementen
in de linker kolom van Wikipedia
Wikipedia doorzoeken
U kunt op diverse manieren de artikelen van Wikipedia doorzoeken. De snelste methode is door een trefwoord in te geven in het zoekvenster dat u vindt in de linker kolom onder het kopje zoeken. U kunt een trefwoord opgeven en vervolgens op de optie Artikel, of Zoeken klikken. Als u voor Artikel kiest wordt er gezocht naar artikelen die uw zoekwoord als titel hebben. Als een artikel wordt gevonden dat hieraan voldoet, wordt deze direct getoond. Als er niets wordt gevonden, dan zal er direct worden gezocht op dezelfde manier als wanneer u op Zoeken zou klikken. Wikipedia doorzoekt dan de inhoud van alle artikelen. Vervolgens krijgt u een lijst in beeld met artikelen die het woord, of de woorden bevat die u hebt opgegeven. Deze artikelen worden in een opsomming getoond. U ziet de titel van de artikelen en per artikel een relevantiepercentage. Als u op de titel klikt, krijgt u het betreffende artikel in beeld. Meer informatie over geavanceerd zoeken vind u op de pagina http://nl.wikipedia.org/wiki/Help:Zoeken.
Zoeken: geen resultaat gevonden
U kunt de artikelen van Wikipedia ook op andere manieren doorzoeken. Bijvoorbeeld op onderwerp, op alfabet, maar ook via diverse overzichten en lijsten. Via de hoofdpagina van Wikipedia kunt u bijvoorbeeld kiezen voor Kunst en cultuur en vervolgens voor Film. Hierna voor Animatie en tot slot voor 3D-computeranimatie. Op deze manier kunt u uw zoekopdracht steeds verder verfijnen totdat u het artikel van uw wensen vindt. Veel artikelen bevatten links naar andere artikelen in Wikipedia. Op deze manier kunt u van artikel naar artikel “springen”.
Zoeken: er zijn artikelen gevonden
ZELF AAN DE SLAG MET WIKIPEDIA
U kunt direct aan de slag met Wikipedia. U kunt zich registreren, maar dat is niet noodzakelijk. Het is wel aan te raden, omdat u dan een gebruikersnaam krijgt en daardoor diverse voordelen geniet. Registreren en inloggen kan via de knop Aanmelden en inschrijven die u rechtsboven vindt. Alle Wikipedia-gebruikers zijn even belangrijk. Toch zijn er een aantal actieve gebruikers die meer bevoegdheden hebben. Dit zijn de zogenaamde moderators.
Interview Amarant
De Nederlandstalige Wikipedia behoort tot een van de grotere Wikipedia’s. Een van de personen die zeer veel energie heeft gestoken in het opzetten van de NL-versie is de negenenveertigjarige Amarant. Voldoende reden voor Computer!Totaal om deze dame meer te vragen over de geschiedenis van Wikipedia.nl.
In het voorjaar van 2001 las ik op www.leren.nl over Wikipedia, waarvan alleen nog een Engelstalige versie bestond. Ik wist meteen: dat zou een leuke hobby kunnen zijn. Eind juli van dat jaar ben ik gaan meewerken. Zoals de meeste nieuwkomers begon ik heel voorzichtig, een spelfout verbeteren, een jaartal toevoegen, maar al gauw schreef ik hele artikelen. Soms word ik betiteld als de ‘oprichtster’ van Wikipedia.nl. Dat is heel aardig, maar geeft een iets geflatteerde indruk. In augustus 2001 ontdekte ik dat er sinds eind juni van dat jaar ook een Nederlandstalige Wikipedia bestond. Nou ja, bestond? Er lag een stuk geraamte, zoals een vrijwel lege hoofdpagina en een half vertaald instructieverhaal. Geen structuur, op drie kleine bijdragen na geen inhoud, niets! In geen velden of wegen een gebruiker te bekennen. Ik ben begonnen dat geraamte aan te kleden en body te geven. Het was voor mij een enorme uitdaging een wiki-encyclopedie in mijn eigen taal tot leven te brengen. Ik vond het geweldig omdat ik er zo ontstellend veel vrijheid en mogelijkheden had. Daarbij kwam het besef dat Wikipedia wel eens een heel belangwekkend fenomeen zou kunnen worden op het gebied van vrije kennisoverdracht. Dat begint nu aardig uit te komen. De eerste weken was ik vrijwel alleen aan het werk. Ondertussen liet ik onder andere op de Engelstalige Wikipedia weten dat ik bezig was en graag versterking wilde. Daar kwamen een paar Nederlandssprekenden mensen op af. Niet veel later kwam een kunstkenner bijdragen leveren en verschenen er een paar wetenschappers, een hobbyist, een student, een vakman en een gepensioneerde met vakkennis en voldoende tijd. Deze mix van medewerkers hebben we nu ook nog, hoewel het wetenschappelijke gehalte naar verhouding is toegenomen. Ik denk dat er nu zo’n honderd tot tweehonderd actieve Wikipedianen zijn. Ik meen ook ergens gelezen te hebben dat ruim tweeduizend mensen intussen zinvolle bijdragen hebben geleverd aan Wikipedia.nl. Het werken aan de kwaliteit en de betrouwbaarheid van de artikelen is belangrijker dan de kwantiteit. Gelukkig leeft die wens bij de grote meerderheid van de medewerkers. Er zijn heel veel mensen die heel gemotiveerd veel tijd en energie steken in de opbouw van deze encyclopedie. Niet voor even, maar voor jarenlang. Wikipedia werkt echt verslavend omdat het zo’n gigantische voldoening geeft om eraan mee te doen”.
Een artikel plaatsen op Wikipedia
Het plaatsen van een artikel is uiterst eenvoudig. Als proef op de som voegen we een artikel over een aardewerken schaal (de Römertopf ) toe aan Wikipredia. Voordat u aan de slag gaat is het handig om eerst te oefenen in de zandbak. Dit doet u op de volgende locatie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Zandbak. U kunt ook uitgebreide help opvragen via de knop Help en contact in de linkerkolom onder de sectie informatie. We gaan uit van de Nederlandse versie die is te vinden via http://nl.wikipedia.org. De werking van de Wikipedia’s in andere talen is nagenoeg gelijk.
Stap 1: uitzoeken of het onderwerp al bestaat
Doorzoek eerst Wikipedia of er al is geschreven over het betreffende onderwerp. Als dat het geval is, kunt u het artikel uitbreiden, of verbeteren als u fouten ontdekt. Als het artikel nog niet bestaat, kunt u de eerste zijn die er over schrijft. Let er goed op dat uw tekst vrij van auteursrechten is! Vermeld bronnen. Houd er ook rekening mee dat de teksten die u toevoegt onder de regels van Wikipedia vallen en dat anderen het over mogen nemen.
Zoeken: geen resultaat gevonden
Stap 2: goed voorbereiden
Schrijf uw artikel in uw tekstverwerker. Zorg dat het objectief is en geen meningen bevat. Schrijf eerst een korte inleiding en ga daarna de diepte in. Controleer de spelling van uw artikel.
Schrijf uw artikel in uw tekstverwerker
Stap 3: een nieuw artikel aanmaken
Als u een nieuw artikel aan wilt maken, dan kunt u dat het beste doen via de pagina: http://nl.wikipedia.org/wiki/Help:Nieuwe_pagina_aanmaken. Hier staat uitgelegd hoe u een pagina maakt en u kunt hier ook een nieuw artikel beginnen. Geef de titel van uw artikel en klik op de knop Start nieuw artikel.
Maak een nieuw artikel aan
Stap 4: het artikel schrijven en opmaken
U krijgt vervolgens een tekstverwerker in beeld waar u het artikel in kunt tikken of kopiëren. Via de diverse pictogrammen kunt u bepaalde opmaakkenmerken regelen. U kunt ook een afbeelding invoegen als u deze eerder hebt geupload. Niet de afbeelding zelf wordt geplaatst, maar een specifieke code die naar de afbeelding verwijst.. Pas de bestandsnaam van de afbeelding aan.
Plaats het artikel in Wikipedia
Stap 5: het artikel controleren
Klik op Toon bewerking ter controle als u een preview van het eindresultaat wilt zien. Als u tevreden bent slaat u het eindresultaat op met Pagina opslaan.
Controleer het artikel
Klik op deze link om het artikel op de Nederlandstalige Wikipedia op te vragen.
Een artikel bewerken
U kunt elk artikel dat u ziet bewerken. Boven elk artikel vindt u diverse tabbladen. Via het tabblad bewerk kunt u het artikel verbeteren en uitbreiden. Het tabblad geschiedenis toont de wijzigingen die zijn gemaakt. Soms is ook de overlegpagina (via tabblad overleg) aanwezig. Hier kunt u motiveren waarom u bepaalde wijzigingen heeft gemaakt.
De tabbladen boven elk artikel
Wikipedia leeft!
Dat Wikipedia leeft, blijkt wel uit het feit dat 3 minuten na het toevoegen van ons artikel, er al iemand een aanpassing in de titel had gemaakt. Na drie uur was de afbeelding netjes uitgelijnd, waren er links naar andere artikelen gemaakt en was het artikel gerubriceerd.
Het aangepaste artikel
Encyclopedie-makers over Wikipedia
Waarschijnlijk zijn de “traditionele” encyclopediemakers niet zo blij met een initiatief als Wikipedia. Om dat te polsen vroegen we de woordvoerder van de Nederlandse Winkler Prins om een reactie op Wikipedia. Miranda de Jong is de uitgever van Winkler Prins Volwassenen. Zij stuurde ons de volgende reactie:
De Winkler Prins Encarta Online 2005 bevat circa 60.000 artikelen. Wij werken met ongeveer 1.000 vaste medewerkers (correspondenten, professoren, medewerkers universiteiten, hogescholen en instellingen) die de artikelen schrijven en verbeteren. Een encyclopedie verschilt van opzet met alle informatie die op internet (maar ook buiten internet) is te vinden. Een encyclopedie is juist niet alle informatie maar een geordende keuze, een afspiegeling van wat werkelijk belangrijk, feitelijk en van blijvende invloed op onze samenleving is. Wikipedia is een afspiegeling van haar medewerkers. De artikelen in Wikipedia zijn dan ook rijp en groen door elkaar. Er is geen rangorde en belangrijkheid aangegeven in Wikipedia. Als je het aantal artikelen bekijkt prevaleert kwantiteit boven kwaliteit. Eigenlijk is de benaming encyclopedie niet juist voor Wikipedia. Een encyclopedie is een geordende keuze van feiten, terwijl Wikipedia een ongeordende verzameling van meningen is.”
Geef een reactie